Оваа тема е дискутирана многу во последните 70 (дури и повеќе) години. Друго прашање е дали оваа дискусија беше конструктивна и вистинита, со оглед на идеолошкото оптоварување и пропаганда. Во Бугарија, овој обем на работа и пропаганда, е најасно изразен во случајот преку марксистичката историографија. За бугарскиот комунизам нема разлика меѓу фашизмот, авторитаризмот, национал-социјализмот, национализмот и обичниот патриотизам. Сите овие струи и тези се “фашизам“ за нашите марксисти. И тоа е логично дејство од нивна страна. Инаку нема како да се пренесе во бугарски услови големото идеолошко опозиционерство пред и по време на Втората светска војна. Доколку пак, марксистичката историографија има некакво основање да тврди, дека во Бугарија од пред 9 септември стројот бил “фашистички“ – тоа е она што во овој напис ќе се разгледа.
Датумот на раѓање на италијанскиот фашизам се верува дека е 23 март 1919 година, кога Мусолини го создал Fascis di Combatimento во Милано. Бенито Мусолини доаѓа од социјалистичките кругови, се движи кон болшевичката емиграција во Швајцарија, па дури и разговара со Ленин.
Од претходните социјалистички движења, Мусолини го позајмил својот дисциплински и пропаганден пристап, а од национализмот што ја карактеризирал Првата светска војна, тој ги извлекува националните слогани, својствени на фашизмот.
Општо земено, фашизмот е детерминиран од антикапитализам, антидемократија, отфрлање на парламентарниот систем, антикомунизмот, култот на фашистичката “Света Троица“ (Милен Семков) – партија, лидер, држава, растечко општество на паранормализам, шовинизам и контрола врз економијата и секој општествен процес од страна на државата. Тие фактори го дефинираат фашизмот како тоталитарна идеологија која во многу аспекти е многу блиска до советскиот комунизам.
Значајна разлика е дека фашизмот се прогласува против класната борба, заменувајќи ја со националната, но крајната цел и на двете е да “обезбеди“ колективистичка природа за општеството, природа, во која поединци не постојат, постои само и единствено групата. Мусолини има претензии неговата идеологија да е општонационална за италијанците и затоа се изразува вака: „Ние ќе си го дозволиме луксузот да биде аристократи и демократи, конзерватори и прогресивци, реакционери и револуционери, почитувајќи ги законите и нарушувајќи ги – според околностите на времето, местото и ситуацијата.
Вистината е дека државниот удар од 9 јуни е резултат на едно крајно противење меѓу различни слоеви на бугарското општество, односно овие процеси се строго внатрешнополитички. По потпишувањето на Нојскиот договор, офицерството во Бугарија е скратено сериозно, а Стамболиски се однесува со недоверба кон офицерите кои останале на службата ( затоа станува и воен министер ). Ова непријателство е заемно, бидејќи офицерите ги гледаат земјоделските водачи како бунтовници и предавници, заради што се создава пробивот кон Добро поле во 1918 година. кога во крајна сметка се определува судбината на Бугарија како загубила страна во светскиот конфликт. Покрај тоа, многу офицери се монархисти на убедување и заплашувачките приказни на земјоделците за „селска република“ за нив се меко кажани загрижувачки.
Карактеристично за сите земји, без разлика дали се победници или поразени, е социјалното расположение по Првата светска војна. Во Бугарија тоа се изразува токму преку оваа поделба, што всушнст е вградено во основата и на БЗНС форма наидејата за „слоеви општество“ – противењето меѓу земјоделци, буржуи, работници и офицерство. Стамболиски го користи т.н “Закон за судење на виновниците за националната катастрофа“ не само за целта за која е создаден, но и за пресметка со политичките противници. Голем дел од интелигенцијата е загрижена од неодговорните методи на БЗНС, вклучувајќи закани, тепачки, насилно растурање на собранија на опозицијата, неуставна фаворизација, разрешување на членови на администрацијата итн. Појава која особено многу ги изострува тензиите меѓу различните слоеви на општеството, е Портокаловата гарда. Во пракса, тоа е партиска полиција, која грубо настапува со политичките противници на земјоделците. Ова дополнително го покренува гневот во поголемиот дел од општеството Покрај тоа, БЗНС си создава навика кај претстојните избори да го менува изборниот закон на начин удобен за земјоделците.
Точката по која БЗНС излегува на дијаметрално спротивставени позиции, е надворешната политика, која Бугарија тогаш ја презема. Стамболиски наоѓа далеку помалку поддржувачи во својата теза за зближување со Југославија за сметка на Македонија отколку што очекувал, дури меѓу селаните, поголемиот дел од кои биле односно учествувале во три војни, од кои две против Срби. Природно е дека и офицерството е исклучително погодено и дава публицитет и гласност на своето неодобрување, но оние кои се најмногу навредени од тоа предавство, се македонските Бугари и ВМРО.
Овие услови предизвикуваат реакција во обесправените слоеви на општеството. Оваа реакција се случува на државниот удар на 9 јуни. Во духот на субјектот правилно е да се разгледаат ставовите на освојувачите за да се види дали тие навистина се фашисти и дали се обиделе да ја применат фашистичката идеологија откако ќе им се даде збор.
Автор: Калојан Васев
Целиот текст можете да го прочитате на conservative.bg – ОВДЕ