По Божиќ сигурно ви се случува да да се сетите на сцената од “Навистина љубов”, во која мистер Бин во улогата на продавачот, грижливо и пипкаво пакува скап накит што Алан Рикман се обидува да го купи брзо и тајно. Мистер Бин пристапи креативно кон задачата, а Рикман збеснува . Последен пат се сетив на сцената додека чекав во редот во еден гифт шоп во моето соседство.
Жената пред мене купи пет свеќници, а продавачот со прецизни уметнички потези ги спакува и ги накити. Попаднав во смешна ситуација – чекам ред за непотребни предмети со нејасна функција: ангели, свеќници, сурвачки, борови гранчиња и слични ситни сувенири. Продавницата ми донесе потреба да купувам подароци за дами и малите деца од друштвото на мојот син. Другите мајки исто така ќе купуваат подароци. Па, тие се фалеа на фејсбук и со брендовите на своите подароци, бидејќи ја слушнале народната мудрост: евтиниот подарок ги навредува и двете страни.
Барам подарок и за професорката по англиски на мојата ќерка. За неа избрав нешто подобро, бидејќи таа ја работи својата работа со талент и финес.
Подароците за професорката доаѓаат после подарок за малите во детската градинка за големото во балетот, подарок за професорката по балет и за тренерот по карате. Децата во училиште ќе си разменуваат подароци, па ѝ дадов на мојата ќерка пари да купи нешто. Таа и нејзините шест најдобри другарки исто така ќе си разменуваат подароци.
Сè уште немам купено подароци за децата на пријателите што ќе ги посетиме после Божиќ. Хонорарот што го чекав два месеци, и замислував како ќе го потрошам на чевли, се стопи. Чевлите ќе чекаат, бидејќи поважна е честа на семејството и секако подароците.
На божиќната лотарија на новото работно место ќе го однесам подарокот што го добив од божиќната лотарија на старото работно место.
За Божиќ можеби ќе сакате да ги читате О’Хенри, Дикенс или Божиќните приказни на Георги Господинов. Но мојот омилен автор е таткото на социјална антропологија Марсел Мос. Ви го препорачувам. Во своето дело „Подарокот“ Мос ги опишува сложените системи на размена на подароци кои ги негуваат архаичните племиња од Полинезија и Меланезија. За да ги опише нивната комплицирана врска, Мос дури и позајмува термин од законот за обврзници – а имено поимот обврзница.
Ако во едно семејство се роди момче, сите селани доаѓаат со подароци. Но и родителите, се должни да им дадат нешто на секого. Притоа, тие мора да имаат на ум – подароците имаат душа, пол и други важни карактеристики. На роднините треба да им се даде подарок, истото важи и за машките роднини.
Дефиницијата за подарок е комплексна. Покрај објект, крава или кокошка може да биде дете, исто така е важно да се одреди дали жената му се дава како подарок на човекот или обратно. Важно е кој дава и најважно е несомнено како да се одговори на дарот. „Неплатениот“ дар е исполнет со злонамерна енергија и станува проклетство на оној што му е даден, за неговиот дом и за неговото потомство. Доаѓаме до комплициран систем на анимирани објекти со богата историја и луѓе-функции одговорни за нивното правилно циркулирање “, заклучува Мос.
Сето ова минува низ мојот ум додека стојам на редот за порцелански ангели увезени од Кина. Размената е суштински дел од општествените односи и, како што е јасно, не е од вчера. Благодарение на општествените науки и фикцијата се чувствувам дел од вкупниот пулс на човештвото – кој удира не со ритамот на големите политички превирања или еколошките проблеми, туку со загриженоста за семејниот престиж, изразен во обезбедувањето на соодветниот подарок.
Еве ме, значи, во една редица со полинезијците од пред стотина години. Почнав да се чувствувам речиси како племенска свештеничка.
По Божиќ ќе поседуваме еден куп бесмислени предмети зацврстувачи на нашите социјални односи со другите.
П.С.
Заборавив да купам подарок за директорот на детето, и сега пак треба да се вратам во редот за чекање.
Автор: Василена Мирчева
Извор: Мамамиа