Сезоната за одмор е при крај. Многу граѓани решија да ги искористат летните денови за да се извлечат од работа и да се одморат од обврските. Иако нема откажување од годишен одмор, има исклучок кога компанијата плаќа надомест за неискористени денови.
Често се слуша меѓу луѓето дека парите наместо годишен одмор се работа на договор меѓу работодавачот и работникот. Сепак, тоа воопшто не е случај. Правото на користење на годишен одмор не е прашање на договор туку на закон.
Во Македонија платениот годишен одмор изнесува најмалку 20 работни дена. Годишниот одмор со колективен договор или договор за вработување може да се продолжи до 26 работни дена. Работодавачот е должен на работникот да му издаде решение за правото на користење на годишен одмор. Празниците, саботите и неделите и слободните денови, отсуствата поради боледување, како и другите случаи на оправдано отсуство од работа не се пресметуваат во деновите на годишниот одмор.
Работникот кој за првпат заснова работен однос, се стекнува со правото на цел годишен одмор, кога ќе оствари непрекината работа од најмалку шест месеца кај ист работодавач, без оглед на тоа дали работникот работи полно работно време или пократко работно време од полното.
Работникот има право на користење на пропорционален дел на годишниот одмор во вкупен износ од по два дена за секој месец работа, ако: 1) во календарската година во која склучил работен однос не се стекнал со правото на целосен годишен одмор и 2) му престанал работниот однос пред изминувањето на рокот, по истекувањето на кој би добил право на целосен годишен одмор.
Годишниот одмор може да се користи во повеќе делови во договор со работодавачот, со тоа што еден дел од годишниот одмор мора да трае најмалку две непрекинати работни недели. Годишниот одмор којшто не бил искористен во тековната календарска година заради отсутност поради боледување или повреда, породилен одмор или одмор за нега и чување на дете, работникот има право да го искористи до 30 јуни идната календарска година.
Работникот има право на надоместок на неискористените денови од годишниот одмор, пред престанок на работниот однос, само доколку тој претходно побарал користење на одморот, а не му било овозможено да го користи, а работниот однос му престанал, но не по негова вина или волја. Со исплатата на паричниот надоместок по основ на неискористени денови од годишен одмор, се смета дека работникот целосно го искористил годишниот одмор.
Ништовна е каква било спогодба со која работникот би се откажал од правото на годишен одмор.
Според ЗРО на Србија правото на годишен одмор е неотуѓиво право на секој работник. Не може да се задржи, ниту пак работникот може да се откаже од него. Дури и ако работникот побара откажување од отсуство или паричен надоместок, па дури и да потпише договор со работодавачот, тој акт нема да има правна сила. Затоа, парите никогаш не можат да го заменат одморот.
Законот за работни односи на Србија предвидува исплата на надоместок за годишен одмор само во исклучителна ситуација: кога работниот однос ненадејно завршува и нема услови за користење на преостанатите денови од годишниот одмор.
Да речеме, во случај работникот да си даде отказ со отказен рок од 15 дена, а да му останат, на пример, три недели неискористен годишен одмор, работодавачот нема можност да обезбеди користење на годишен одмор. Тогаш, според тоа, се плаќа компензација. Оттука, неможноста да се користи годишен одмор поради престанок на работниот однос е единствениот случај кога законот дозволува на работникот наместо годишен одмор да му се исплаќа паричен надоместок.
ЗРО правилно вели: Во случај на престанок на работниот однос, работодавачот е должен на работникот кој не го искористил годишниот одмор целосно или делумно да му исплати паричен надоместок наместо користење на годишниот одмор, во износ од просечната плата во претходните 12 месеци, сразмерно на бројот на денови од неискористениот годишен одмор. Овој надомест има карактер на надомест на штета.
Се додека сте вработен, работодавачот е секогаш должен да ви обезбеди годишен одмор. Доколку не го стори тоа, законот предвидува парична казна до еден милион динари. Одморот нема цена – целта е да се одморите од работа, а не да се „прегорите“ на работа за да се изгорите, тоа не е во интерес на ниту една страна